Samuel Willenberg, „Bunt w Treblince“

Samuel Willenberg, „Bunt w Treblince“

        Książka nie jest zwykłą opowieścią o wojnie i życiu więźniów w nazistowskich obozach. Willenberg opowiada o rzeczach, w które trudno uwierzyć, które trudno sobie wyobrazić i przyjąć do wiadomości. Świat opisany na kartach książki zdaje się być nie do pomyślenia. 

A jednak całkiem niedawno na 13 hektarowym skrawku ziemi ukrytym w lasach stworzono fabrykę, której zadaniem było uśmiercanie ludzi. Ośrodek zagłady Treblinka II został utworzony wczesnym latem 1942 r. z przeznaczeniem eksterminacji Żydów z Generalnego Gubernatorstwa.

    Jego powstanie związane było z realizacją kolejnej fazy „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” w nazistowskiej strefie wpływów w Europie. Pierwsze transporty Żydów zaczęły przyjeżdżać do Treblinka w lipcu 1942 r. z Warszawy. Do października 1943 r., kiedy to obóz zlikwidowano, w trzech komorach gazowych, które wykonała niemiecka firmaSchönbrunn z Legnicy pod nadzorem Richarda Thomalla, uśmiercono około 800

Obóz zagłady Treblinka II

tys. ludzi, głównie Żydów z Warszawy. 20 października 1942 r. w transporcie liczącym blisko 7 tys. Żydów z Opatowa został przywieziony 19 letni Samuel Willenberg. Przypadek sprawił, że odłączono go od głównej grupy ofiar, która po rozebraniu do naga i pozostawieniu przywiezionego mienia kierowana było do komór gazowych. 

Samuel Willenberg

Willenberga przydzielono do grupy więźniów, których zadaniem było sortowanie ubrań ofiar. „Kacap” – tak współwięźniowie nazywali Willenberga – przez kilkanaście następnych tygodni sortował na placu transportowym ubrania pozostawione przez zagazowanych Żydów. Pewnego dnia, o czym pisze nie ukrywając silnych emocji, natrafił na płaszczyk i inne części garderoby swoich dwóch sióstr. 
          Następnie został członkiem kilkuosobowej grupy więźniów, którzy pod nadzorem uzbrojonych Ukraińców wychodzili na zewnątrz obozu i wycinali gałęzie sosnowe, którymi następnie uzupełniali ogrodzenia obozowe. Wtedy Wilenberg zaczął myśleć o ucieczce.Już we wrześniu 1942 r. wśród więźniów zrodziła się myśl o zniszczeniu fabryki śmierci i zorganizowanej ucieczce. Dzięki więźniom, którzy z racji wykonywanych czynności mogli poruszać się po całym terenie obozu nawiązano kontakt pomiędzy poszczególnymi grupami więźniów. Planowano zakupić u wachmanów broń i użyć jej przy planowanej na 15 czerwca 1943 r. akcji. Plan jednak nie powiódł się. Bunt więźniów Treblinki miał miejsce 2 sierpnia 1943 r. kiedy transporty Żydów, już nie tylko z Generalnego Gubernatorstwa, ale z Bułgarii, Grecji, Holandii, Francji, Czech, Słowacji, Austrii, Niemiec, przybywały do obozu coraz rzadziej. Więźniowie zatrudnieni w grupach roboczych (tzw. Komandach) zaczęli się obawiać, że przyspieszy to ich likwidację. Spośród ok. 800 więźniów przebywających w momencie buntu w obozie, uciekło około 200-300 osób. Uczestnicy buntu uzbrojeni w narzędzia do prac leśnych (siekiery) oraz karabiny zdobyte na ukraińskich strażnikach i skradzione ze zbrojowni, o wyznaczonej godzinie przystąpili do ucieczki. Sygnałem był wybuch granatu w barakach niemieckiej załogi

Pożar na terenie obozu zagłady Treblinka II
w czasie buntu więźniów 2 sierpnia 1943.

obozu i pożar cysterny z benzyną podpalonej przez dwóch mechaników Żydów z Polski i Czech. „Niedaleko od garażu unosił się słup ognia. W szatańskim jakby tańcu płonęły niemieckie baraki. Wyschnięte gałęzie sosny wplecione w płot płonęły jak wąż, który ciągnie za sobą ognisty ogon. Cała Treblinka stanęła w płomieniach” – wspomina Willenberg. Wśród gradu kul karabinowych strzelających Ukraińców i niemieckiej załogi obozu więźniowie skierowali się w stronę jednej z bram obozowych, inni ruszyli prosto na zasieki z drutu kolczastego i zapory czołgowe, które broniły z zewnątrz dostępu do obozu. Po trupach martwych kolegów więźniowie uciekali w okoliczne lasy. „Gdy dobiegliśmy do parkanu, naszym oczom ukazał się straszny widok. Pełno rozrzuconych trupów. Wśród zapór czołgowych stali, wyprostowani jak pomniki, zabici więźniowie. Masa ludzka tworząca jakby pomost leżała na drutach kolczastych i zaporach.” – taki widok utkwił w pamięci Willenberga.

W wyniku błyskawicznej akcji pościgowej przeprowadzonej przez Niemców i pomocnicze oddziały ukraińskie udało się oprawcom wyłapać i zlikwidować większość uciekinierów. Jedynie 68 więźniów przeżyło ucieczkę i dotrwało do zakończenia wojny. Jednym z nich był właśnie Samuel Willenberg.
Link do książki:
Samuel Willenberg „Bunt w Treblince“